След крыві, гора і слёз

Наша жыццё – гэта адно імгненне і цэлая вечнасць, радасць перамог і горыч паразаў.

Праблемы дзяцей, што асірацелі па волі лёсу ў гады вайны, мне былі занёмы з маленства. Побач з імі я выжываў і ішоў па жыцці. Вайна скончылася. Сёлета народ-пераможца будзе святкаваць 65-годдзе Перамогі. Дзякуй Богу, што столькі гадоў мы жывём пад мірным небам. Зажылі франтавыя раны, змяніліся пакаленні.

Тэма з гарчынкай, тэма незайздроснага лёсу дзяцей, што асірацелі па волі сваіх бацькоў-алкаголікаў узнікла ў мяне на сёмым дзесятку гадоў, калі давялося папрацаваць ў Клецкім СПЛ (Сельскагаспадаччым парфесійным ліцэі). Група маіх навучэнцаў тут набывала прафесійную адукацыю.

Маё дзяцінства нельга лічыць цалкам шчаслівым, бо яно прайшло праз вайну і цяжкія галодныя пасляваенныя гады. Бацька ваяваў на фронце, але побач знаходзіліся мама, бабуля і дзядуля. У баях ва Усходняй Прусіі бацька атрымаў скразное кулявое раненне ў грудзі, аднак выжыў і вярнуўся у сваю сям’ю. Жывым з вайны выйшаў і мой дзядзька, бацькаў брат. У мяне была вялікая і дружная сям’я. Але я хачу гаварыць не аб сабе. Мне хочацца распавесці пра лёс аднаго з тысяч сірот вайны, які хоць і страціў сваіх бацькоў, аднак не меў сіроцкага жыцця.

Вёска Вароніна Клецкага раёна. Невялікая дзедава хата, дарэчы, яна і сёння ў належным стане. Дзесяць душ жыло ў ёй: дзядуля з бабуляй, мае бацькі, я з братам, бацькаў брат з жонкай і двума дзецьмі. Дзевяць сваіх і адзінаццаты… Юра.

Я і цяпер не ведаю, якім чынам падлетак, які ведаў толькі сваё імя ў 1946-м годзе з’явіўся ў нашай сям’і. У дапрызыўным узросце пры афармленні дакументаў у сельсавеце, далі яму прозвішча на рускі лад, бо ёнбыў родам з Расіі, - Бабылёў (ад слова бабыль - адзінокі). Ён быў вельмі добрым і ласкавым хлопчыкам, вясёлым і паслухмяным. Выдатна ладзіў як са старэйшымі, так і з намі – дзецьмі. Без перабольшвання магу сказаць, што ён быў любімым сынам і ўнукам, нам дзецям – выдатным сарэйшым братам. Цяпер ужо цікава і прыемна, што нашу добрую бабулю называў мамай, так як яе называлі нашы бацькі-сыны і нявесткі.

Калі прыйшоў час прызыву ў армію, бацькі наладзілі яму праводзіны. Служыў Юра на Сахаліне, рэгулярна дасылаў лісты і фотакарткі. І сёння ўспамінаю, як мы з цікавасцю прачытвалі яго лісты, у якіх ён апісваў незнаёмы нам край, сахалінскія снежныя завеі. Ён ніколі не скардзіўся на цяжкасці, а наадварот пісаў, што служыцца лёгка і добра, сустрэў надзейных і добрых сяброў. Мы ганарыліся ім, і ён бачыўся нам прыгожым і мужным. Калі да брамкі падыходзіў паштальён – колькі было ў нас радасці. Наша бабуля пераглядвала яго фотаздымкі і ўпотайкі краем фартука выцірала слёзы.

Напрыканцы службы ў адным з лістоў, ён прасіў у сямейнай "рады” дазволу на вярбоўку – працаваць у шахтах Данбаса…

Старэйшае пакаленне глухой беларускай вёскі яшчэ не разумела, што ў многіх выпадках, гэта было запрашэнне ў рабства.

Юру далі адказ, каб выбар зрабіў сам, бо ў вёсцы надыйшлі яшчэ цяжэйшыя часы. Гэта была Заходняя Беларусь. Вёска жыла аднаасобнымі гаспадаркамі, сем’і мелі нейкія недзелы зямлі. З горам напалову людзі здабывалі нейкі кавалак хлеба. У 1949-1950 гадах клектывізацыя прыйшла і ў нашую вёску. Калгас забраў зямлю, каня, гумно. Фактычна "саветы” абрабавалі людзей.

І вось пасьля трох гадоў службы ў войску паехаў наш Юра працаваць па вярбоўцы. Цяпер мы ўжо ведаем, што і ў войску і пасля яго члавечае жыццё не шанавалася савецкай уладай. Людзі неапраўдана гінулі ад дрэнных умоў працы, ад адсутнасці мер бяспекі і інфармаванасці па тэхніцы бяспекі на розных дзяржаўных аб’ектах.

У хуткім часе прыйшло паведамленне, што Юра загінуў у шахце. Страшнае гора прыйшло ў сям’ю. Плакалі ўсе. Мы яго так любілі, ён быў наш, родны, а мы – яго сям’я.

Нядаўна мы разам з цёткай Надзяй успаміналі нашага Юру. Яна і цяпер сябе дакарае, што адпусціла яго аднаго ў белы свет.

-         А ці вярнуўся б ён у Вароніна, каб тады яму напісалі? – пытаюся ў яе.

-         А як жа! – без ценю сумневу адказала цётка і, глыбока ўздыхнуўшы, дадала – Можа і цяпер жыў бы разам з намі?

Вось гэта ўпэўненасць. Ці слухаюцца так сваіх бацькоў родныя дзеці цяпер – падумалася мне.

У сэрцы засталіся толькі добрыя ўспаміны пра чужога, але роднага нашага Юру і фотакартка з надпісам: "Прывітанне з Сахаліна 1951г.”

Усё гэта з гісторыяі маёй сям’і, а ў ваенныя і пасляваенныя гады такіх прыкладаў было шмат. Асірацелых дзяцей падбіралі ў сем’і каб не пакінуць іх сам-насам з жыццёвымі цяжкасцямі. Не помніцца, каб людзі казалі пра міласэрнасць, людзі самі былі міласэрнасцю.

Думаецца, а ці скончылася тая вайна, калі ваенны і пасляваенны крывавы след, а цяпер ужо след гора і слёз праходзіць праз сем’і і душы людзей? Праходзіць між шыкоўных палацаў, дзе людзі прагнуць відовішчаў, праходзіць праз дзіцячыя дамы і прыёмнікі, дзе заўсёды не хапае людскога цяпла.

Дзеці вайны, а цяпер ўжо нямоглыя адзінокія людзі стаяць у чарзе каб патрапіць ў чарговыя прыёмнікі – дамы састарэлых.

Прыёмнікі, яны нават для сабак будуюцца. Фёдар Дастаеўскі калісці напісаў, што чалавецтва жыве па двух законах: самазахавання і самаразбурэння. Дык па якому закону мы жывем, калі здараецца, што сумленне і розум чалавека ніжэй жывёльнага інстынкта? Чалавек расчалавечваецца?

З трыбунаў сёння гучыць заклік да народа – пабудаваць квітнеючую Беларусь. Добрае пажаданне, аднак, Гасподзь, даруй нам грэшным і памілуй. Дай нам розуму і сілы людзьмі звацца.

Вядома, што без хрысціянскіх прынцыпаў і маральнасці чалавецтва рухаецца да самаразбурэння – гэта шлях у пагібель. Здаецца Махатма Гандзі казаў:”Лепей запаліць свечку, чым бясконца праклінаць цемру”.

Каб перамагчы цемру мы павінны стаць святлом свету ад Аіфліемскай Зоркі.

Яўген Прышчэпа, г.Клецк